1- Kendisine peygamber ve kitap vasıtasıyla sorumlulukları bilirilmemiş bir insan cezalandırılmaz. (17/15)
2- Emirler ve yasaklar, yasaklanan hususlara alternatif meşru şeyler hususunda önceden bilgi verilmeli, kişi muhtemel tehlikeler karşısında uyarılmalıdır (9/115, 2/36)
İslam eğitimcileri, disiplin ve ceza konusunda özetle şunları tavsiye etmişlerdir:
1- Önce iyinin iyi, kötünün kötü olduğu telkin edilmeli
2-İyi işler yaptığında yüzüne karşı takdir edilmeli
3- Kötü davranışları varsa, bunlar başkalarından örnek verilerek kötülenmeli
4-İlk defa yaptığı olumsuz davranışlar görmezlikten gelinmeli; ikinci defa tekerrür ederse, kimsenin olmadığı bir yerde ayıplanmalı ve başkalarının bunu duyması veya görmesi halinde ayıplanacağı söylenmelidir.
5- Hataları sebebiyle devamlı olarak azarlanmamalıdır.
6- Gizlice yaptıkları mutlaka önlenmelidir.
7- Olumsuz davranışlarda ısrar ediyorsa inadı kırılmalıdır.
İşte ancak bu son noktada İslam eğitimcileri arasında görüş farklılığı ortaya çıkmaktadır. Bazıları, yapılan olumlu telkinlere rağmen hatalı davranışlardan vazgeçmeyen çocuk veya öğrencinin dövülebileceğini, ancak bunun bir sınırı ve ölçüsü bulunduğunu ifade ederken (İbn Sahnun, Kabisî, İbn Miskeveyh, İbn Sina, Gazzali, İbnu'l-Hacc, İbnu'l-Kayyım el-Cevziyye...); bazıları ise kesinlikle dayağa başvurmamak gerektiğini, dayakla bir sonuç elde edilemeyeceğini savunmuşlardır (Maverdi, İbn Haldun, Alaeddin Çelebi, Taşköprizade, Erzurumlu İbrahim Hakkı).
Kaynak: M. Emin Ay, "İslam Eğitimcilerine Göre Disiplin", İslam'da Aile ve Çocuk Terbiyesi Sempozyumu, s. 244
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder